Preambuła
Ważnymi zagadnieniami dla nas, członków Zespołu i wspierających nas przyjaciół, które zamierzamy podjąć będą dla nas Polaków ważne kwestie, które tworzyły klimat i realne szanse na działania prowadzące do odzyskania państwowości.
To żołnierze - Polacy z walczących przeciwko sobie armii, utworzyli w jej szeregach „legalnie” jak i konspiracyjnie zalążki przyszłego Wojska Polskiego. Nasamprzód powstały nieliczne oddziały wojskowe Legionów Polskich, którym początek dała Pierwsza Kompania Kadrowa utworzona 3 sierpnia 1914 roku w Krakowie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego a dalej w kolejności I i II Brygada Legionów.
Pod koniec 1. wojny w 1918 roku wybucha Powstanie Wielkopolskie, podczas którego sformowała się Armia Wielkopolska, która przyczyniła się do jego zwycięstwa. Ta powstaniowa wiktoria walnie przyczyniła się do odrodzenia naszej państwowości. Była ona przykładem dla sąsiadującego z Wielkopolską Śląska, gdzie też zwyciężył odrodzony Duch Polski. Także dzięki wielkopolskiemu zwycięstwu otworzona została „droga” dla przemarszu z Francji do Polski utworzonej tam Błękitnej Dywizji generała Józefa Hallera, która wzięła udział w wielkiej ofensywie przywracania Polsce Kaszub, Pomorza i dostępu do Bałtyku.
To w okresie tej wojny wśród Polaków w tym Pomorzan uaktywniły się bezpośrednie działania narodowowyzwoleńcze, które dały podwaliny dla odradzających się także na ziemi pomorskiej struktur państwowości polskiej. Jej początkowe formację stanowiły: Sejm Dzielnicowy dla zaboru pruskiego, Naczelna Rady Ludowa i jej Komisariat, lokalne Komitety Obywatelskie, drużyny Związku Strzeleckiego i oddziały POW.
W ten wachlarz patriotycznych spraw wpisują się także lokalne działania np. takie, jakie miały miejsce na terenie Czerska a mianowicie strajk szkolny, czy 2 dniowe Powstanie Czerskie, wsparte działaniami oddziału partyzanckiego Braci Gnacińskich. Ponadto była to także - w miarę możliwości - pomoc udzielana jeńcom wojennych, osadzonych w pruskim obozie znajdującym się w Czersku. Wspomnieć także należy o rozpoczętej w 1914/15 roku nie tylko z pobudek religijnych, ale także z patriotycznych - przez ks. proboszcza Józefa Szydzika budowa Kalwarii Wielewskiej i dokończenie jej przez ks. ppłk Józefa Wryczę, uczestnika 1. Wojny światowej, kapelana w armii gen. Józefa Hallera, działacza narodowego na rzecz odrodzenia Rzeczypospolitej, a w okresie 2.wojny światowej, czołowego kaszubskiego konspiratora i bojownika o odzyskanie wolności. W tym okupacyjnym okresie, był on przywódcą – prezesem Rady Naczelnej Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”.
Nie mniej istotne dla prac Zespołu będą kwestie związane z losem człowieka, zwłaszcza z losem żołnierzy bez względu na ich przynależność narodową i religie oraz bez względu na ich przynależność armijną i hierarchie służbową. Pragniemy pochylić się nad ich śmiercią, jakiej doświadczyli w walce, jak i nad gehenną ich losów w jenieckich obozach. Chcemy przywrócić o nich często bezimienną pamięć, która dzisiaj jest, jak oni zagrzebana w zaniedbanych miejsca ich pochówku w obcej dla nich ziemi - bo z dala od ich rodzinnej ziemi. Chcemy uszanować niedole ich życia za drutami obozów jenieckich i przymusowej pracy. Pochylić się nad ich cierpieniem, nad ich nieludzkim upodleniem, nad bólem głodu i zabójczych epidemii.
Dzisiaj świadectwem tych wojennych - frontowych i obozowych losów są licznie rozsiane na Pomorzu wielokrotnie zaniedbane cmentarze wojenne i inne znaki pamięci stojące w wielu naszych miastach i wsiach a wśród nich są okolicznościowe obeliski z wyrytymi na nich nazwiskami mieszkańców tych miejscowości poległych na frontach tej wojny.
Źródło fot. 1:(dodane przez Portal BRUSU.NET): loc.gov "Rok 1918. Cesarz Wilhelm II Hohenzollern musi uznać wyższość Entanty" ()
Źródło fot. 2:(dodane przez Portal BRUSU.NET): loc.gov "Rok 1918. Francuscy żołnierze wspierani przez amerykańskich sojuszników i mitologiczną Wiktorię" ()
Zobacz również część poprzednią:
