PROW w nowej perspektywie finansowej na lata 2014 - 2020 jako główny cel programu dotyczy przede wszystkim dofinansowywania na rzecz:
• poprawy konkurencyjności sektora rolnego,
• zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi oraz
• działania na rzecz terytorialnego rozwoju obszarów wiejskich.
Program zawiera czternaście działań o nowej konstrukcji i nowym nazewnictwie. W ramach działań zawarte są tzw. poddziałania, a w ramach poddziałań pojawiają się jeszcze zakresy. Porównując to z PROW 2007-2013 niektóre z działań poprzedniego PROW stają się poddziałaniami a niektóre pozostają nadal działaniami. Jest to związane z wymaganiami KE, musimy się wszyscy nauczyć posługiwać nową strukturą programu.
Poniżej przedstawiono krótkiego przeglądu poszczególnych instrumentów finansowych w ramach t programu.
Działanie „Transfer wiedzy i innowacji”. Zaplanowano w nim dwa poddziałania. Jedno poddziałanie jest adresowane do rolników, polega na wsparciu przedsięwzięć o charakterze działalności szkoleniowej i nabywania umiejętności. Drugie poddziałanie jest skierowane do jednostek, organizujących działalność szkoleniową a mianowicie są to demonstracje i działania informacyjne. Ten drugi zakres ma stanowić wsparcie podmiotów, organizujących działalność szkoleniową, tak aby tworzyć bazę dydaktyczną. Na to działanie zaplanowano kwotę 50 mln euro.
Drugie działanie to „Usługi doradcze”. Tu są wymienione dwa poddziałania. Jedno poddziałanie jest adresowane, podobnie jak poprzednio, wprost do rolników i będzie ono polegało na refinansowaniu kosztów, ponoszonych przez jednostki doradcze. Chodzi o koszty, związane ze świadczeniem kompleksowych porad dla rolników lub grup rolników oraz porad świadczonych dla właścicieli lasów. Tu zaplanowano drugie poddziałanie: wsparcie szkoleń dla doradców.
Wielkość wsparcia jest zaplanowana w ten sposób, że w przypadku porad pojawia się konstrukcja w postaci opłaty za realizację programu doradczego, który ma być kompleksową usługą doradczą dla rolnika lub grupy rolników, udzielaną w ciągu dwóch lub trzech lat. Wysokość wsparcia to 1500 euro za trzyletni program doradczy i 1050 euro za dwuletnie porady. Również zaplanowano dopłaty za programy doradcze dla właścicieli lasów. W ramach schematu wsparcia szkolenia dla doradców maksymalna wysokość wsparcia dla beneficjenta, organizującego takie szkolenia, jest planowana w wysokości 200 tys. euro. O wsparcie będą mogły aplikować zarówno publiczne, jak i prywatne podmioty doradcze. Budżet działania to 100 mln euro.
Kolejne działanie to: „Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych”. Przewiduje dwa poddziałania. Poddziałanie: wsparcie dla nowych uczestników systemów jakości żywności jest bardzo podobne do obecnego działania „Systemy jakości żywności”, bowiem stanowi to wsparcie dla kosztów, ponoszonych przez gospodarstwo rolne w związku z uczestnictwem w systemach jakości żywności. Wysokość wsparcia wynosi do 3 tys. euro. Dodatkowo przy drugim poddziałaniu: wsparcie działań informacyjnych i promocyjnych jest przewidziane wsparcie do 70% kosztów kwalifikowalnych za prowadzenie działań informacyjnych. Warto zapamiętać, że rolnicy, prowadzący ten sam system jakości żywności, mogą organizować się w grupy i promować swoją produkcję poprzez specjalne programy promocyjne. Z wnioskiem o takie specjalne wsparcie promocyjne będą mogli występować do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Będą otrzymywać do 70% kosztów kwalifikowalnych. Poddziałanie to instrument, którego dotąd w ramach wsparcia w PROW-ie nie było. Budżet działania to 30 mln euro.
Działanie o nowej nazwie „Inwestycje w środki trwałe”, które praktycznie obejmuje trzy obecne działania. Obecne działania przyjmują nazwę poddziałań. Działanie „Inwestycje w środki trwałe” obejmuje poddziałania: modernizacja gospodarstw rolnych, przetwórstwo i marketing produktów rolnych oraz scalanie gruntów rolnych. Na to działanie łącznie zaplanowano kwotę 3,5 mld euro. Poniżej, krótko o tych trzech poddziałaniach, istniejących w ramach działania „Inwestycje w środki trwałe”.
Poddziałanie: modernizacja gospodarstw rolnych. Tu przewidywane są cztery zakresy wsparcia. Pierwszy zakres to rozwój produkcji prosiąt, drugi – rozwój produkcji mleka i trzeci – rozwój produkcji bydła mięsnego. Te trzy zakresy dotyczą wsparcia w zakresie obiektów inwentarskich, służących tym trzem kierunkom produkcji zwierzęcej. Czwarty zakres to tzw. inne operacje, niejako zakres ten odpowiada dzisiejszemu zakresowi działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”. A więc są to różne inne inwestycje w gospodarstwach rolnych, które są związane z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji oraz poprawą konkurencyjności gospodarstwa.
Beneficjent: rolnik prowadzący działalność zarobkową. Budżet poddziałania: 2,8 mld euro.
Poddziałanie: modernizacja gospodarstw rolnych. Wielkość wsparcia w tym poddziałaniu jest uzależniona od zakresu realizowanych inwestycji. Co do zasady we wszystkich zakresach następuje zwrot środków finansowych do 60% kosztów kwalifikowalnych operacji w przypadku młodych rolników lub inwestycji zbiorowych. Natomiast mamy zwrot do 50% kosztów kwalifikowalnych w przypadku wszystkich innych beneficjentów.
Zakłada się, że udzielone wsparcie nie może być niższe niż 50 tys. zł. Wielkość wsparcia na rozwój produkcji prosiąt – do 1,5 mln zł (obiekty inwentarskie), na rozwój produkcji mleka krowiego i bydła mięsnego – do 500 tys. zł i do 200 tys. zł na pozostałe operacje. Uwaga szczegółowa: limity nie łączą się.
Drugie poddziałanie w działaniu „Inwestycje w środki trwałe” to: przetwórstwo i marketing produktów rolnych. Planowane jest wsparcie w wysokości do 50% kosztów kwalifikowalnych. Zakres kosztów kwalifikowalnych, który mógłby być dofinansowany, znajduje się w przedziale od 100 tys. zł do 2 mln zł na jednego beneficjenta. Jest tu pewien wyjątek a mianowicie wsparcie do 100 tys. zł dla rolników, którzy podejmą się prowadzenia po raz pierwszy działalności przetwórczej w swoim gospodarstwie, czyli zostanie jeszcze wydzielony jakby specjalny zakres, umożliwiający producentom rolnym rozpoczęcie działalności przetwórczej. Budżet działania – 620 mln euro.
Beneficjenci – co do zasady jest tak, jak to było dotychczas, czyli beneficjent to rolnik lub domownik, który podejmie się prowadzenia działalności przetwórczej.
Poddziałanie: scalanie gruntów obejmuje dwa zakresy wsparcia: za opracowanie projektu scalenia oraz za zagospodarowanie poscaleniowe. Tak, jak było do tej pory, wsparcie obejmuje do 100% kosztów kwalifikowalnych operacji.
Planowane są ryczałtowe płatności. W przypadku opracowania projektu scalenia planuje się płatności do 800 euro/ha w województwie dolnośląskim, lubelskim, podkarpackim, małopolskim, śląskim i świętokrzyskim, płatności do 650 euro/ha są planowane w pozostałych województwach.
Odpowiednio dla wsparcia z zakresu zagospodarowania poscaleniowego wsparcie dla pierwszej grupy województw wyniesie do 2000 euro/ha (woj. dolnośląskie, lubelskie, podkarpackie, małopolskie, śląskie, świętokrzyskie), do 1900 euro/ha wyniesie wsparcie w pozostałych województwach.
Budżet poddziałania wyniesie 130 mln euro a beneficjentem będzie starosta lub jednostki, którym powierzono wykonywanie zadań w zakresie scaleń.
Kolejne działanie to „Przywracanie potencjału produkcji rolnej lub wprowadzanie odpowiednich środków zapobiegawczych”. Jest ono podzielone na dwa poddziałania.
Pierwsze z nich to: wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze w celu ograniczania skutków niekorzystnych sytuacji, drugie to: wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej, zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof.
W pierwszym przypadku jest to dofinansowanie inwestycji dla podmiotów w rodzaju spółek wodnych np. na zakup sprzętu w celu wykonywania zadań, związanych ze środkami zapobiegawczymi. A drugi schemat wygląda tak, jak dotychczas – jest to wsparcie dla gospodarstw rolnych, które ucierpiały na skutek klęsk żywiołowych. Wielkość wsparcia – do 80% kosztów kwalifikowalnych. W pierwszym poddziałaniu wielkość wsparcia wynosi do 500 tys. zł a w drugim poddziałaniu, przeznaczonym bezpośrednio dla rolników, to jest 300 tys. zł. Jest tutaj takie założenie, że planowana wysokość kosztów kwalifikowalnych powinna w obu przypadkach wynosić powyżej 20 tys. zł.
Kolejne działanie to „Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej”. Działanie to obejmuje trzy nowe poddziałania i jedno dotychczas realizowane. To dotychczas realizowane to: premie dla młodych rolników. Nowe poddziałania to: premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej, restrukturyzacja małych gospodarstw rolnych oraz rozwój usług rolniczych. Ogółem budżet działania wynosi 1,7 mld euro.
W poddziałaniu: premie dla młodych rolników, wielkość wsparcia jest przewidywana w wysokości 100 tys. zł dla młodego rolnika. Premia jest wypłacana w dwóch ratach. I rata – w wysokości 80% kwoty pomocy, II rata – 20% kwoty pomocy, po zrealizowaniu założeń, jakie rolnik zadeklarował. Beneficjentem może być osoba, która nie ukończyła 40. roku życia, posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe i po raz pierwszy rozpoczyna prowadzenie gospodarstwa rolnego jako kierujący gospodarstwem. Budżet poddziałania: 700 mln euro.
Poddziałanie: premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej jest adresowane do rodzin rolniczych, do rolników i osób wspólnie gospodarujących z rolnikiem, ubezpieczonych w pełnym zakresie w KRUS. Forma wsparcia to premia w wysokości do 100 tys. zł, wypłacana w dwóch ratach. I rata – w wysokości 80% kwoty pomocy, II rata – 20% kwoty pomocy. Wypłacenie II raty uzależnione jest od prawidłowej realizacji biznesplanu, przedłożonego przy składaniu wniosku o wsparcie. Budżet poddziałania wynosi 450 mln euro.
Kolejne poddziałanie to: restrukturyzacja małych gospodarstw rolnych. Ma ono również formę premii, wypłacanej w wysokości do 60 tys. zł. Premia również i tu jest wypłacana w dwóch ratach: I rata – 80% kwoty pomocy, II rata – 20% kwoty pomocy. Wypłacenie drugiej raty też jest dokonywane po zrealizowaniu założeń biznesplanu. Beneficjenci to rolnicy, będący osobami fizycznymi, ubezpieczonymi w KRUS, prowadzący wyłącznie działalność rolniczą. Budżet poddziałania wynosi 450 mln euro.
Poddziałanie: Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej ma na celu rozwijanie w otoczeniu gospodarstw rolnych takich firm, które świadczą rolnikom usługi produkcyjne. Wielkość wsparcia może stanowić do 50% kosztów kwalifikowalnych i do 500 tys. zł. Ze wsparcia będą mogły korzystać te podmioty, które prowadzą działalność gospodarczą w zakresie usług rolniczych o statusie mikro- lub małych przedsiębiorstw przez co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy. Budżet poddziałania wynosi100 mln euro.
Działanie „Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich”. Wyodrębniono w tym działaniu dwa poddziałania. Jedno poddziałanie ma na celu dofinansowanie inwestycji, związanych z dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym na obszarach wiejskich. Drugie poddziałanie to: inwestycje w podstawowe usługi lokalne dla ludności wiejskiej. Budżet działania to 600 mln euro. Mówiąc obrazowo, jest to dzisiejsza odnowa wsi, tylko rozpisana na poddziałania i zakresy wsparcia. Wielkość wsparcia w poddziałaniu: inwestycje związane z dziedzictwem kulturowym wsi to 500 tys. zł dla miejscowości. Wnioskować o wsparcie w związku z tym poddziałaniem może i gmina, i instytucja kultury a także jednostki samorządu terytorialnego, kościoły i związki wyznaniowe, ponieważ to poddziałanie dotyczy dziedzictwa kulturowego i mogą tu być różne podmioty. Natomiast w drugim poddziałaniu, dotyczącym przestrzeni publicznej, beneficjentem może być tylko gmina lub jednostka prowadzona przez gminę.
Kolejny zakres – w ramach poddziałania: inwestycje w podstawowe usługi lokalne dla ludności wiejskiej – to targowiska. Wsparcie wygląda podobnie, jak dotychczas – do 1 mln zł. Beneficjent to gmina, powiat i te podmioty, które są właścicielem targowiska. Budżet działania – 100 mln zł.
Kolejne działanie – „Inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów” obejmuje tylko jedno poddziałanie: zalesianie i tworzenie terenów zalesionych. Budżet na to poddziałanie to 320 mln euro. Zasady udzielania wsparcia są bardzo podobne do dotychczas obowiązujących.
Kolejne działanie to „Tworzenie grup i organizacji producentów”. Działanie wygląda podobnie, jak w zakończonej perspektywie finansowej, ale jest tu jedna, istotna różnica. Mianowicie różnica jest taka, że zwiększa się wysokość wsparcia w przypadku grup, które mają wartość sprzedaży do 100 tys. euro w poszczególnych latach pięcioletniego okresu pomocy. Wielkości wsparcia w pierwszej grupie zaczynają się od 10% wartości sprzedaży a w piątym roku wsparcie wynosi 4% wartości sprzedaży. Odpowiednio mniej pieniędzy jest przeznaczonych dla grup, które osiągają wartość sprzedaży powyżej 100 tys. euro. Budżet poddziałania – 350 mln euro.
Następne działanie: „Działanie rolno-środowiskowo – klimatyczne”. Jak państwo wiedzą, wsparcie w tym obszarze zostało rozdzielone. Dotychczasowe „Działanie rolno-środowiskowe” zostało podzielone na dwa działania, jedno to „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” a drugie to „Rolnictwo ekologiczne”.
W ramach „Działania rolno - środowiskowo - klimatycznego” wyróżnione są dwa poddziałania. Jedno to: płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne a drugie to: wsparcie ochrony i zrównoważonego użytkowania oraz ochrony zasobów genetycznych w rolnictwie.
Pierwsze poddziałanie obejmuje znane państwu pakiety, to: rolnictwo zrównoważone, ochrona gleb i wód, zachowanie i reintrodukcja sadów tradycyjnych odmian drzew owoców, cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 oraz cenne siedliska poza obszarami Natura 2000.
W poddziałaniu: wsparcie ochrony i zrównoważonego użytkowania oraz ochrony zasobów genetycznych w rolnictwie przewidziane są dwa pakiety: zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie i zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie. Wysokość wsparcia wynosi 100% stawki podstawowej za powierzchnię od 1 do 10 ha a 50% stawki podstawowej – za powierzchnię od 10,1 ha do 20 ha. Na to działanie jest przeznaczona kwota 920 mln euro.
Działanie „Rolnictwo ekologiczne” obejmuje dwa poddziałania. Jedno poddziałanie to: płatności w okresie konwersji na rolnictwo ekologiczne a drugie to: płatności w celu utrzymania rolnictwa ekologicznego. W obu poddziałaniach są takie same pakiety: uprawy rolnicze, uprawy warzywne, uprawy zielarskie, uprawy sadownicze i uprawy paszowe. Wielkość wsparcia będzie zróżnicowana w zależności od pakietu. Zostaną tutaj także zastosowane limity powierzchniowe. Budżet działania to 700 mln euro.
W obecnej perspektywie na rolnictwo ekologiczne zostanie wydanych 580 mln euro, więc przeznaczona na to działanie ogólna kwota wsparcia będzie wyższa o 120 mln euro.
Działanie „Płatności dla obszarów ONW” – zasady są podobne jak obecnie.
Działanie „Współpraca” ma tylko jedno poddziałanie, mianowicie jest to: wsparcie na rzecz rozwoju nowych produktów, praktyk, procesów i technologii. Poddziałanie realizuje wspólny, unijny cel, jakim jest podnoszenie innowacyjności gospodarki w UE. Wsparcie jest przewidywane w dwóch kategoriach. Po pierwsze jest to wsparcie bieżących kosztów kwalifikowalnych funkcjonowania grup EPI (grupy operacyjne na rzecz innowacji).
W tej sprawie są zalecenia KE, aby w państwach członkowskich powstawały takie grupy operacyjne, działające na rzecz innowacji a więc zespoły, maklerzy, którzy będą poszukiwać nowości na rynku i proponować je praktyce do zastosowania. Tworzące się EPI będą mogły aplikować o wsparcie swojej działalności. Takie grupy operacyjne będą mogły także otrzymać dofinansowanie swoich własnych kosztów w wysokości 10% operacji. Należy w związku z tym założyć, że 90% kosztów operacji to jest znalezienie innowacji i jej wdrożenie do praktyki. Mogą się pojawić koszty ogólne, dlatego jest możliwość finansowania ich ryczałtowo – do 10% w ramach prowadzonego projektu. Budżet działania to 80 mln euro.
Działanie o nazwie „LEADER” zostało podzielone na pięć poddziałań (są one wymagane przez KE i trzymamy się unijnego schematu).
Wydzielono pięć poddziałań:
- pierwsze to: wsparcie przygotowawcze dla wdrażania lokalnych strategii rozwoju,
- drugie to: realizacja operacji, mających za zadanie wypełnienie celów w ramach lokalnych strategii rozwoju,
- trzecie poddziałania to: wdrażanie projektów współpracy pomiędzy LGD,
- czwarte poddziałanie: koszty bieżące LGD,
- piąte poddziałanie: aktywizacja.
Budżet działania – 734,5 mln euro.
Poddziałanie: wsparcie przygotowawcze będzie miało ryczałtową formę płatności za opracowanie i przygotowanie strategii rozwoju na terenie, na jakim będzie działała lokalna grupa.
Poddziałanie: realizacja operacji w ramach lokalnych strategii rozwoju – tutaj jest przewidywane wsparcie dwóch rodzajów projektów. Są to tzw. „projekty parasolowe” czyli takie projekty, o jakie będzie aplikować sama lokalna grupa działania, jest to pewien kompleks najróżniejszych przedsięwzięć. Gdy grupa uzyska wsparcie na ten kompleks przedsięwzięć, nazwanych „projektem parasolowym”, to będzie sama – wewnątrz – dzielić środki dla poszczególnych beneficjentów. Środki grupa może dzielić na projekty lub mikro-projekty.
Planowana, przewidywana wysokość wsparcia wygląda następująco. Na tworzenie tzw. inkubatorów przetwórstwa lokalnego – do 800 tys. zł, na inne inwestycje, które wpisują się w lokalną strategię rozwoju – do 300 tys. zł, na mikroprojekty w ramach „projektów parasolowych” – do 50 tys. zł a na „projekt parasolowy” – do 400 tys. zł.
Przepraszam, że tak to państwu omawiam w szczegółach, ale konstrukcja programu „LEADER” jest drobiazgowo rozpisana i przewiduje naprawdę różne zakresy wsparcia. Są to zakresy wsparcia w większej skali, w średniej skali i w skali bardzo drobnej.
Poddziałanie: wdrażanie projektów współpracy. Jest to działanie kierowane do LGD w celu zawiązywania współpracy pomiędzy różnymi lokalnymi podmiotami, które będą realizowały wspólne przedsięwzięcia, czyli tzw. projekty międzyregionalne. Na jeden projekt międzyregionalny jest przewidziane wsparcie do 50 tys. zł. Łącznie na LGD, na ogół projektów współpracy – do 500 tys. zł.
Dwa ostatnie poddziałania, czyli: koszty bieżące i aktywizacja. Jest to wspomaganie działalności lokalnych grup działania, które zostały wybrane do wdrażania programu „LEADER”. Będzie to dla nich refundacja ich bieżących kosztów oraz środki na podnoszenie kwalifikacji, informacje i promocje.
Rady Ministrów przyjęta uchwałą dotyczącej kwoty 5,2 mld euro z Polityki spójności na rozwój obszarów wiejskich. Dotyczy ona takich celów jak: gospodarka wodno-kanalizacyjna – 1,2 mld euro; gospodarka wodna – 0,5 mld euro; przedsiębiorczość na wsi, związana głównie z powstawaniem nowych miejsc pracy poza rolnictwem – 1,5 mld euro. A także 2 mld euro na tzw. rewitalizację – i społeczną, i gospodarczą. Możliwy cały szereg przedsięwzięć, związanych z energią odnawialną, elektryfikacją, reelektryfikacją, tutaj odnośnie szczegółów współpraca cały czas trwa Na poziomie województw zadbać o odpowiednie zapisy w tym zakresie w programach regionalnych.
